Hou je koor in vorm

Zoek de juiste partituur

‘Het kerstprogramma voor december 2020 was zo goed als klaar, toen alles geannuleerd werd half maart. Eén van de voorziene koorwerken voor ons kerstconcert in 2020 is Jul, jul, strålande jul van de Zweedse componist Gustaf Nordqvist (1886-1949). In de repetitie waren we hier nog niet aan begonnen. De partituur was dus ook nog niet in het bezit van de leden. Ik ging dus op zoek naar een rechtenvrije partituur die ik digitaal kon en mocht doorsturen naar mijn koorleden. In mijn uitgebreide koorbibliotheek thuis zitten er verschillende uitgaven van het werk in verzamelbundels, maar die mag je niet zomaar als kopie gebruiken.'

Officiële uitgaven mogen immers niet gekopieerd worden, ook niet als de componist meer dan 70 jaar dood is. Het gaat hier namelijk om de arbeid die een uitgeverij uitgevoerd heeft. Muziek zetten en nakijken op fouten vraagt veel tijd en geduld. Vandaar dat er copyright zit op de partituren. Lees er hier meer over. Terug naar de zoektocht. Gustaf Nordqvist is net meer dan 70 jaar dood, dus de kans bestaat dat je ergens online een rechtenvrije partituur vindt, die niet aan een uitgeverij verbonden is. Zoek daarom zeker via www.cpdl.org of www.musescore.com.

'In het geval van Jul, jul, strålande jul stootte ik op de website van het Norsk Sangerforum dat via Musescore een schat aan auteursvrij koormateriaal in pdf-format ter beschikking stelt, waaronder het werk van Gustaf Nordqvist. Als je kan, is het wel aangewezen zo’n gratis rechtenvrije partituur steeds te vergelijken met het uitgegeven origineel dat je bezit. In Musescore kan iedereen met een account immers partituren publiceren. De kwaliteit en betrouwbaarheid daarvan kunnen sterk variëren. Kies je voor muziek van componisten die minder dan 70 jaar dood zijn, zal je geen wettelijke rechtenvrije partituren van individuele zetters kunnen vinden. Ga in dat geval steeds op zoek bij officiële uitgeverijen of bij (nabestaanden van) de componist. Bij de meeste uitgeverijen kan je downloadbare pdf’s aankopen van één werk apart.'

Zorg voor een kwalitatief luistervoorbeeld

'Sommige zangers uit je koor spelen misschien piano en anderen kunnen een partituur goed ontcijferen, maar niet iedereen. En een goed vocaal luistervoorbeeld geeft altijd een beter beeld van het na te streven eindresultaat. Youtube biedt daar soelaas. Neem wel de tijd om een opname te zoeken die aan je verwachtingen voldoet. Voor Gustaf Nordqvist viel mijn keuze op een opname van het internationaal vermaard ensemble The Real Group.’ Een stemmige keuze. 

Vertrek vanuit de tekst

Je zingt geëngageerder als je weet wat je zingt. Zorg dus steeds voor een vertaling van de tekst naar het Nederlands. Dat is noodzakelijk. Met een letterlijke vertaling ben je zeker dat de koorleden begrijpen wat ze zingen, met een vrije poëtische vertaling kunnen de zangers ook de sfeer van het werk beter interpreteren. Als je zoekt op internet, gebruik dan bij de titel van het werk de zoekterm 'vertaling' of 'translation' en in de meeste gevallen hoef je dan niet eens zelf een woordenboek open te slaan. Zorg ook dat je koorleden weten wie de dichter is.

Maak een geluidsbestand voor de uitspraak

'Als je met niet-Nederlandstalige teksten aan de slag gaat, is het fijn als alle koorleden het eens zijn over de correcte uitspraak van alle woorden uit de tekst. Daar kan al wel eens discussie over ontstaan... Laat daarom bij voorkeur de tekst inlezen door een native speaker. Als je niemand kent die de desbetreffende taal machtig is, kan ook daar Youtube helpen. Zoek naar opnames met native speakers. Oefen vervolgens zelf de tekstuitspraak grondig in het tempo en ritme van de partituur en spreek de tekst in. Ik gebruikte daar gewoon de dictafoon van zijn smartphone voor en stuurde de opname als mp3 naar zijn koorzangers', vertelt Erik.

Zorg voor oefenbestanden per partij

Met al het voorgaande heb je je zangers al goed geïnformeerd, auditief laten kennismaken met het nieuwe werk en op uitspraak laten oefenen. Over naar het zingen dan. Voor sopranen is het meestal gemakkelijk om de melodie van de andere stemmen te onderscheiden via de Youtube-opname. Voor andere stemmen is dat minder eenvoudig, zeker niet als je niet beslagen bent in het notenlezen.

Erik: 'Ik loste het als volgt op: Op mijn computer of tablet speelde ik de eerder gekozen Youtubeversie van het stuk - in dit geval Jul, jul, strålande jul -af. Gelijktijdig speelde ik één van de stemmen mee op mijn eigen piano. Met de dictafoon van mijn smartphone nam ik het op en maakte zo een oefenbestand voor elke stempartij. Het vergt wat oefening, gelijktijdig met een bestaande opname spelen en het regelen van de klankbalans tussen de Youtubevideo en het klavier, maar het lukt zeker.

Communiceer duidelijk

Ziezo, alles kan naar de zangers.

• Stel een overzichtelijke e-mail op met toelichting en stappenplan
• Voeg de partituur toe
• Voeg de linken naar luistervoorbeelden toe
• Hang ook alle geluidsbestanden aan je bericht: de tekstuitspraak en de oefenbestanden per stem
• Geef koorleden de kans om te reageren of vragen te stellen.

Ze kunnen nu aan de slag op een tijdstip dat hen het beste past.

Evalueer je werkwijze

Hoe verliep dit? Wat werkt er goed voor je zangers en jezelf? Als het antwoord daarop positief is, blijft dit misschien in post-coronatijden ook een waardevolle voorbereiding en ondersteuning van koorzangers bij het aanleren van bepaalde partituren. Succes!